Żywienie Psich i Kocich Seniorów w Stanach Chorobowych
Kompleksowy przewodnik po żywieniu starszych psów i kotów z uwzględnieniem ich specyficznych potrzeb zdrowotnych w konkretnych stanach chorobowych.
Skonsultuj się z dietetykiem
Czy starość to choroba?
Starzenie się to naturalny proces biologiczny, który przebiega inaczej u każdego zwierzęcia.
Zmiany fizjologiczne
Starsze zwierzęta doświadczają zmian w metabolizmie, układzie pokarmowym i funkcjach poznawczych.
Indywidualne różnice
Proces starzenia jest zróżnicowany u poszczególnych osobników zależnie od rasy, wielkości, genetyki i środowiska.
Proces biologiczny
Starzenie się to złożony proces zmniejszający odporność, zwiększający podatność na choroby, a ostatecznie powodujący śmierć.
Te czynniki mają bezpośredni wpływ na zmieniające się potrzeby żywieniowe seniorów.
Normy i wytyczne żywieniowe
Istotne jest, że normy żywieniowe nie wskazują, aby zapotrzebowanie na składniki odżywcze zmieniało się z wiekiem zwierzęcia. Potrzeby żywieniowe modyfikują się głównie w odpowiedzi na stan zdrowia, nie sam wiek.
Zalecenia dla karm
Wytyczne określają najniższe i najwyższe zawartości składników odżywczych w gotowych karmach dla zdrowych psów i kotów, zapewniające właściwe i bezpieczne żywienie.
Ocena wartości odżywczej
Istnieją szczegółowe wytyczne do oceny wartości odżywczej karm, które pomagają w doborze odpowiedniego pożywienia dla zwierząt w różnym wieku.
Pobranie energii
Zalecenia odnośnie pobrania energii są kluczowe dla utrzymania prawidłowej masy ciała i zapewnienia energii na każdym etapie życia zwierzęcia.
Składniki pokarmowe i ich rola

2

Woda
Podstawowy składnik życia
2
Białko
Budulec organizmu
Tłuszcz
Źródło energii i nośnik witamin
Węglowodany
Dodatkowe źródło energii
Mikroskładniki
Witaminy i minerały
Zasady doboru diety dla seniorów
Indywidualne podejście
Zapotrzebowanie na składniki odżywcze starszych psów i kotów różni się w zależności od osobnika ze względu na czynniki genetyczne, zdrowotne i środowiskowe.
Dostosowanie energii
U wielu zwierząt zapotrzebowanie na energię zmniejsza się wraz z wiekiem, szacunkowo o 18-24%, jednak należy to ustalać indywidualnie.
Zrównoważone żywienie
Prawidłowy program żywienia geriatrycznego to taki, w którym zalecenia dietetyczne ustalane są indywidualnie dla każdego zwierzęcia.
Wymagania żywieniowe starszych zwierząt

1

1
Podstawowe potrzeby
Starsze zwierzęta mają takie same potrzeby żywieniowe jak ich młodsze odpowiedniki, ale ilości na jednostkę masy ciała mogą ulec zmianie.

2

2
Indywidualizacja
Zalecenia żywieniowe dla seniorów nie różnią się od innych etapów życia, ponieważ każde zwierzę powinno być traktowane indywidualnie.

3

3
Modyfikacje
Sposób podawania pokarmu może wymagać modyfikacji, np. częstsze posiłki o mniejszej objętości.

4

4
Kontrola
Regularne monitorowanie stanu zdrowia i masy ciała jest kluczowe dla dostosowania diety.
Oszacowanie zapotrzebowania energetycznego
Zalecenia żywieniowe dla dojrzałych psów i kotów
Utrzymanie zdrowia
Główne cele to utrzymanie zdrowia i optymalnej masy ciała, spowolnienie lub zapobieganie chorobom przewlekłym oraz poprawa objawów klinicznych istniejących chorób.
Kontrolowane karmienie
Nie jest wskazane żywienie starszych zwierząt ad libitum, gdyż predysponuje je to do otyłości. Lepiej podawać kilka mniejszych posiłków dziennie.
Higiena jamy ustnej
Właściwa pielęgnacja zębów i dziąseł zwierzęcia jest niezbędna, aby zapobiec ograniczeniu spożycia pokarmu w następstwie problemów stomatologicznych.
Aktywność fizyczna
W zależności od stanu fizycznego zwierzęcia zalecane są regularne ćwiczenia, które pomagają utrzymać napięcie mięśniowe, optymalną masę ciała i poprawiają krążenie.
Wprowadzanie zmian w diecie
1
Dzień 1-2
25% nowej karmy, 75% starej karmy
2
Dzień 3-4
50% nowej karmy, 50% starej karmy
3
Dzień 5-6
75% nowej karmy, 25% starej karmy
4
Dzień 7
100% nowej karmy
Znaczenie przekąsek
Wzmacnianie więzi
Przekąski są ważne dla więzi człowiek-zwierzę i nie należy ich eliminować.
Kontrola kalorii
Trzeba uwzględnić kalorie dostarczane przez smakołyki, które nie powinny stanowić więcej niż 10% dziennego spożycia kalorii.
Zdrowe alternatywy
Warto wybierać przekąski o niskiej zawartości kalorii, ale wysokiej wartości odżywczej, np. warzywa dla psów.
Woda - podstawa zdrowia
10-15%
Krytyczna utrata
Utrata 10-15% wody może prowadzić do śmierci!
2,5x
Zapotrzebowanie
Woda powinna być podawana bez ograniczeń lub w ilości 2,5x suchej masy pokarmu.
50-60ml
Na kilogram
Dzienne zapotrzebowanie na wodę wynosi 50-60ml na kg masy ciała.
Rodzaje karm a zawartość wody
Białko - budulec organizmu
Funkcje
Białko pełni funkcję budulcową, bierze udział w reakcjach immunologicznych, procesach trawiennych, transporcie substancji i dostarcza energii w postaci aminokwasów.
Źródła
Źródłem białka są produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso, podroby, ryby, jajka, nabiał) oraz roślinnego (soja, groch, soczewica).
Zapotrzebowanie
Psy potrzebują minimum 18% białka w suchej masie (45g/1000 kcal), a koty minimum 26% (63g/1000 kcal).
Aminokwasy - budulec białek

Egzogenne
Muszą być dostarczane z pokarmem w zbilansowanej diecie

Endogenne
Organizm może je syntetyzować samodzielnie

Limitujące
Np. lizyna, tryptofan, metionina u kotów

Funkcjonalne
Np. tauryna wspomaga pracę serca i układ nerwowy
Białko w diecie seniorów

Utrata masy mięśniowej
Spadek beztłuszczowej masy ciała następuje wraz ze starzeniem się
Jakość białka
Białko powinno mieć wysoką wartość biologiczną i strawność
Indywidualne potrzeby
Starsze zwierzęta mogą mieć zwiększone zapotrzebowanie na białko
Kontrowersje wokół ograniczania białka
Czy ograniczać białko u starszych zwierząt?
Istnieje wiele kontrowersji dotyczących ograniczenia białka u starszych zwierząt jako środka zapobiegającego chorobom nerek. Ograniczenie białka skutecznie minimalizuje objawy niewydolności nerek po wystąpieniu choroby, ale nie przynosi korzyści zdrowym starszym psom i kotom.
Kiedy ograniczać białko?
Nie zaleca się ograniczania białka, chyba że jest to konieczne ze względu na chorobę. W niektórych przypadkach inne zmiany w diecie, takie jak ograniczenie fosforu w przypadku choroby nerek, mogą okazać się lepszym rozwiązaniem.
Jakie są konsekwencje niedoboru białka?
Niedobór białka może prowadzić do utraty masy mięśniowej, osłabienia układu odpornościowego i pogorszenia ogólnego stanu zdrowia. U starszych kotów występuje spadek strawności białka, co może zwiększać ich zapotrzebowanie na ten składnik.
Tłuszcz - źródło energii
Niezbędny składnik
Tłuszcze są niezbędne w diecie każdego zwierzęcia, gdyż dostarczają niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, energii i są nośnikiem wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Smakowitość
Tłuszcze poprawiają smakowitość karmy, co jest szczególnie ważne dla starszych zwierząt z osłabionym zmysłem węchu i smaku.
Ochrona organizmu
Tłuszcz magazynowany jest w postaci tłuszczu podskórnego i okołotkankowego, zapewniając ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi i izolację termiczną.
Zapotrzebowanie na tłuszcz
14%
Minimum dla psów
Minimalna zawartość tłuszczu w diecie psów według wytycznych żywieniowych.
22%
Minimum dla kotów
Minimalna zawartość tłuszczu w diecie kotów według wytycznych żywieniowych.
n-3/n-6
Niezbędne kwasy
Kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 są niezbędne, ponieważ organizm nie może ich syntetyzować.
Fizjologiczne objawy starzenia - trawienie
Zmiany w wydzielaniu
Spadek wydzielania śliny oraz soku żołądkowego utrudnia trawienie pokarmów.
2
Zmiany w jelitach
Zmniejszenie powierzchni kosmków jelitowych ogranicza wchłanianie składników odżywczych.
Spowolnienie motoryki
Spowolnienie motoryki okrężnicy i odbytnicy może prowadzić do zaparć.
Zmiany metaboliczne
Spada stopień wykorzystania glukozy jako źródła energii w strefach mózgu odpowiedzialnych za pamięć i uczenie się.
Problemy z przyjmowaniem pokarmu
Problemy stomatologiczne
Nieodpowiednie spożycie pokarmu, zmniejszenie apetytu z uwagi na występowanie kamienia nazębnego, chorób przyzębia i utraty zębów.
Zmiany w trawieniu
Związane z wiekiem zmiany w fizjologii trawienia, hormonach i mikroflorze jelitowej mogą bezpośrednio lub pośrednio zmniejszać zdolność trawienia.
Strawność
Pomimo tych zmian, zaawansowany wiek nie zmniejsza widocznej strawności składników odżywczych u psów, choć może to być kwestią indywidualną.
Skóra i układ mięśniowoszkieletowy
Zmiany skórne
U starszych psów i kotów widoczne są liczne zmiany: skóra traci elastyczność, występuje nadmierne rogowacenie, wypadanie włosów, utrata pigmentu.
Zmiany kostne
Wraz ze spadkiem beztłuszczowej masy ciała następuje zmniejszenie masy kostnej. Kora kości długich staje się cieńsza i bardziej łamliwa.
Problemy stawowe
Zapalenie stawów jest częstym zjawiskiem u starszych zwierząt i może wpływać na chęć lub zdolność zwierzęcia do jedzenia.
Żywienie przy chorobach nerek
Podstawa terapii
Odpowiednie żywienie stanowi podstawę terapii – ogranicza objawy kliniczne wynikające z mocznicy, kontroluje równowagę elektrolitową i metabolizm.
Nawodnienie
Odpowiednie nawodnienie jest kluczowe, preferowane są diety domowe oraz karmy mokre o wysokiej zawartości wody.
Kontrola składników
Pokarm powinien zapewniać odpowiednią dawkę energii, przy kontroli białka (wysokiej jakości!), fosforu, potasu i sodu.
Suplementacja
Zalecana jest suplementacja kwasami Omega-3, włóknem fermentowalnym i przeciwutleniaczami (wit. C, E, luteina).
Kamica układu moczowego
Kamica szczawianowo-wapniowa
Głównym czynnikiem jest zwiększone stężenie wapnia w moczu. Zalecenia:
  • Zwiększenie pobrania wody
  • Utrzymanie optymalnego ciężaru i pH moczu (7,5)
  • Kontrola fosforu i magnezu
  • Ograniczenie białka zwierzęcego do 3-6g/100kcal
  • Alkalizacja: suplementacja cytrynianem potasu, witamina B6
Kamica struwitowa
Może być jałowa lub o podłożu infekcyjnym. Zalecenia:
  • Zwiększenie pobrania wody
  • Utrzymanie pH moczu (6-6,5)
  • Zakwaszanie moczu
  • Białko >40% u kotów, >20% u psów
  • Kontrola wapnia, fosforu, potasu i magnezu
Układ odpornościowy seniorów
Starsze psy i koty mają zmniejszoną liczbę limfocytów T CD4+ we krwi. Zwiększa się wytwarzanie przeciwciał IgA w surowicy i ślinie, a stężenie IgG pozostaje niezmienione. Te zmiany mogą prowadzić do zwiększonej zachorowalności na choroby zakaźne i nowotwory.
Wsparcie układu odpornościowego
Zbilansowana dieta
Podstawą wsparcia układu odpornościowego jest prawidłowo zbilansowana dieta, dostosowana do indywidualnych potrzeb zwierzęcia.
Suplementacja
Korzystna może być suplementacja beta-glukanem, HMB (kwas 3-hydroksy-3-metylomasłowy), ekstraktem z jeżówki purpurowej, nienasyconymi kwasami tłuszczowymi Omega-3 oraz witaminami A i E.
Unikanie stresu
Stres negatywnie wpływa na układ odpornościowy, dlatego ważne jest zapewnienie spokojnego środowiska dla starszych zwierząt.
Problem utraty wagi u seniorów
Identyfikacja problemu
Psy i koty w starszym wieku mogą mieć problem z niezamierzoną utratą wagi, co często można przeoczyć podczas rutynowych badań.
Ocena przyczyn
Mniej energetyczna karma może być nieodpowiednia dla zwierząt o wyjątkowo dużych potrzebach energetycznych lub prowadzących aktywny tryb życia.
Leczenie objawowe
Jeśli nie można ustalić konkretnej przyczyny utraty masy ciała, należy wdrożyć leczenie objawowe i dostosować dietę.
Modyfikacja żywienia
Częstsze podawanie pokarmu o dużej zawartości energii, składników odżywczych i bardzo smacznego (świeżej karmy, nawilżanie suchej karmy, podgrzewanie).
Optymalizacja środowiska karmienia
Spokojne otoczenie
Karmienie zwierzęcia z dala od innych zwierząt domowych w środowisku wolnym od hałasu i stresu może zwiększyć spożycie pokarmu.
Drożność dróg oddechowych
Należy upewnić się, że kanały nosowe zwierzęcia są drożne, ponieważ psy i koty przy wyborze pożywienia kierują się węchem.
Odpowiednie miski
Miski dla kotów powinny być szerokie i płytkie, aby nie dotykały wibrysów, gdyż może to zmniejszyć spożycie pokarmu.
Procesy poznawcze i zachowanie

Zmiany neurologiczne
Proces starzenia powoduje zaburzenia neurologiczne

Osłabienie zmysłów
Pogorszenie wzroku, słuchu, smaku i węchu

Zmniejszona wrażliwość
Obniżona wrażliwość na pragnienie

Zmiany zachowania
Mogą wpływać na chęć pobierania pokarmu
Przyczyny zmian w zachowaniu

4

Zespół dysfunkcji poznawczych
Odpowiednik demencji u ludzi
Choroby organiczne mózgu
Guzy, infekcje, urazy
Choroby ogólnoustrojowe
Wpływające na funkcje mózgu
4
Problemy behawioralne
Lęk, stres, zmiany w otoczeniu
Charakterystyka karm typu "senior"
Brak oficjalnych wytycznych
Wytyczne żywieniowe FEDIAF i AAFCO nie definiują zapotrzebowania na poszczególne składniki pokarmowe dla starszych zwierząt.
Nie są karmami terapeutycznymi
Karmy dla seniorów nie są karmami terapeutycznymi, a starsze zwierzęta często cierpią na kilka schorzeń jednocześnie.
Ostrożnie z ograniczeniami
Nie wszystkie starsze zwierzęta wymagają ograniczenia energii lub podaży białka, a producenci często zaniżają poziom białka "zapobiegawczo".
Mity o karmach dla seniorów
Mit: Wszystkie starsze zwierzęta potrzebują mniej białka
Producenci często zaniżają poziom białka "zapobiegawczo", jednak nie udowodniono naukowo, że ma to sens. Choroby nerek diagnozuje się dopiero, gdy utracą 50-60% wydolności, a ograniczenie białka u zdrowych zwierząt może prowadzić do utraty masy mięśniowej.
Mit: Karma "senior" jest odpowiednia dla wszystkich starszych zwierząt
Każde starsze zwierzę ma indywidualne potrzeby. Niektóre mogą wymagać więcej energii, inne mniej. Przy niewydolności nerek stosujemy specjalistyczne karmy typu "renal", a nie ogólne karmy dla seniorów.
Mit: Starsze zwierzęta zawsze potrzebują mniej kalorii
Choć u wielu zwierząt zapotrzebowanie na energię zmniejsza się wraz z wiekiem, nie jest to regułą. Aktywne starsze zwierzęta lub te z problemami zdrowotnymi mogą potrzebować więcej kalorii, aby utrzymać prawidłową masę ciała.
Zawartość białka w karmach dla seniorów
Przeciwutleniacze w diecie seniorów
Ochrona komórek
Pomagają obniżyć poziom wolnych rodników, które mogą uszkadzać komórki i powodować starzenie, zapobiegają zmianom poznawczym u starszych zwierząt.
Neutralizacja toksyn
Mają zdolność do neutralizowania toksycznych wolnych rodników, które powstają podczas procesów metabolicznych.
Zapobieganie chorobom
Pomagają zapobiegać chorobom związanym z nadmiarem wolnych rodników: miażdżycy, chorobom neurodegeneracyjnym, autoimmunologicznym i nowotworom.
Źródła przeciwutleniaczy
Najważniejsze przeciwutleniacze w diecie to: witamina C, beta-karoten, witamina E, likopen, luteina, zeaksantyna, selen i cynk. Dodatkowo kwas 3-hydroksy-3-metylomasłowy (HMB), pochodna leucyny, pośrednio przyczynia się do rozwoju masy mięśniowej oraz redukcji tkanki tłuszczowej.
Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki

Probiotyki
Bakterie jelitowe (np. Bacillus subtillis, Enterococcus, Lactobacillus) korzystnie wpływające na mikrobiotę.

Prebiotyki
Włókno pokarmowe (FOS, MOS, GOS) będące pożywką dla "dobrych bakterii" - drożdże, inulina, betaglukany.

Synbiotyki
Połączenie prebiotyku z probiotykiem, zapewniające synergiczne działanie.

Postbiotyki
Metabolity, produkty odpadowe bakterii probiotycznych, wpływające na regulację czynników sygnałowych w organizmie.
Mikrobiota - klucz do zdrowia
Mikrobiota jelitowa
Ogół mikroorganizmów (bakterie, grzyby, pierwotniaki) zasiedlających przewód pokarmowy zwierzęcia, mających ogromny wpływ na jego zdrowie.
Fermentacja bakteryjna
Prebiotyki nie są trawione, lecz ulegają fermentacji bakteryjnej w jelicie, co sprzyja rozwojowi korzystnych bakterii.
Korzyści zdrowotne
Zdrowa mikrobiota wspiera układ odpornościowy, poprawia trawienie i wchłanianie składników odżywczych oraz może łagodzić stany zapalne.
Indywidualne podejście do żywienia seniorów
Ocena stanu zdrowia
Regularne badania weterynaryjne, ocena masy ciała, kondycji i wyników badań laboratoryjnych
Dobór odpowiedniej diety
Uwzględnienie indywidualnych potrzeb, chorób współistniejących i preferencji zwierzęcia
Monitorowanie reakcji
Obserwacja apetytu, masy ciała, aktywności i ogólnego samopoczucia
Dostosowywanie diety
Modyfikacja żywienia w odpowiedzi na zmieniające się potrzeby i stan zdrowia
Praktyczne wskazówki dla opiekunów
Regularne kontrole
Starsze zwierzęta powinny być badane przez weterynarza co najmniej dwa razy w roku, aby wcześnie wykryć potencjalne problemy zdrowotne.
Monitorowanie masy ciała
Regularne ważenie zwierzęcia (co 2-4 tygodnie) pozwala na szybkie wykrycie niezamierzonej utraty lub przyrostu masy ciała.
Obserwacja zachowania
Zwracaj uwagę na zmiany w zachowaniu, apetycie, pragnieniu i aktywności, które mogą wskazywać na problemy zdrowotne.
Dostosowanie środowiska
Zapewnij łatwy dostęp do wody i pokarmu, unikaj wysokich misek dla zwierząt z problemami stawowymi, zapewnij spokojne miejsce do jedzenia.
Podsumowanie zasad żywienia seniorów

1

2

1
Indywidualizacja
Dostosuj dietę do indywidualnych potrzeb zwierzęcia
2
Zbilansowanie
Zapewnij wszystkie niezbędne składniki odżywcze
Monitorowanie
Regularnie kontroluj stan zdrowia i masę ciała
Adaptacja
Dostosowuj dietę do zmieniających się potrzeb
Konsultacja z lekarzem weterynarii
Regularne badania
Starsze zwierzęta powinny być badane przez weterynarza co najmniej dwa razy w roku, aby wcześnie wykryć potencjalne problemy zdrowotne.
Konsultacja żywieniowa
Specjalista ds. żywienia zwierząt może pomóc w opracowaniu indywidualnego planu żywieniowego uwzględniającego specyficzne potrzeby twojego seniora.
Badania diagnostyczne
Regularne badania krwi, moczu i inne testy diagnostyczne pomagają monitorować stan zdrowia i dostosowywać dietę do zmieniających się potrzeb.